अरुणोदय झाला---१९

पाण्यावरच्या रेघा

कोणते तंत्रज्ञान किती व केव्हा प्रगती करेल ह्याचा अंदाज लागणे महा कठीण. सार्वत्रिक सामान्यज्ञानाने जावे तर केव्हा दगाफटका होईल त्याचा नेम नाही. पुस्तक व प्रकाशन क्षेत्रात सारखे घडत असते.

इथली एक प्रसिद्ध पुस्तक विक्रेती कंपनी बार्नेस अ‍ॅंड नोबल इतकी मोठी व ती म्हणे आता विकायला काढली आहे. कारण काय तर लोकांची पुस्तके वाचण्याची सवय बदलली आहे. आता लोक खरोखरची (साक्षात )पुस्तके वाचण्या पेक्षा ई-पुस्तके ज्यास्त वाचताहेत व त्यामुळे नेहमीच्या कागदी पुस्तकांचा खप कमी झालाय, ई-पुस्तकांचा खप वाढलाय. आणि हा सगळ्याच पारंपारिक प्रकाशकांना येणारा अनुभव आहे म्हणतात.

ह्यामुळे की काय अमेरिकेत सध्या ई-रीडर्सची चलती आहे. अमेझॉन कंपनीचे किंडल, सोनी कंपनीचे रीडर, नूक , व आता ह्या सगळ्यांवर बाजी मारणारे आय-पॅड. ह्या रीडर्स वर ई-बुक्स संगणकाद्वारे लादावी लागतात व मग ती आपण कुठेही, वाचू शकतो. नेहमीचे पुस्तक समजा २० डॉलरला असेल तर ई-बुक अदमासे ५/६ डॉलरला पडते. शिवाय आयपॅडवर तर टेक्स्ट बुके प्रकरणाने सुद्धा कमी भावात उतरवू शकतात. कित्येक ई-पुस्तके इंटरनेटवर मोफतही उपलब्ध आहेत. ही संगणकावरही उतरवून वाचता येतात. जसे गुटेनबर्ग ह्या संकेतस्थळावर खूप जुनी जुनी पुस्तके मोफत ठेवलेली आहेत.

जगात पुस्तकांची घोडदौड ह्या ई-पुस्तकांच्या दिशेने चालली असताना, झेरॉक्स कंपनीने असे एक मशीन विकसित केले आहे की ज्याचा छापायचा वेग, ताशी शंभर पाने आहे. व हे मशीन पाने जोडून पुस्तकाची बांधणीही करते. अशी ४/५ हजार मशीने विकण्यात आली असून एका पुस्तक विक्रेत्याकडे लोक रांगा लावून आपले पुस्तक प्रत्यक्ष छापताना बघतात व दोन तीन मिनिटात पुस्तक छापून हातात तयार मिळतेही. आता हे डिजिटल प्रिंटिंगचे पुस्तक छापणे यश मिळवील की ई-पुस्तक हा संभ्रमात टाकणारा प्रश्न आहे. खुद्द गुगल कंपनी अशी डिजिटल पुस्तके ७/८ डॉलरमध्ये छापून देते. शिवाय तुम्ही अगदी कमीत कमी प्रती ( अगदी एक सुद्धा ) छापू शकता.

ह्या संभ्रमात नक्की भरवसा फक्त संत वांङमयात मिळतो. ज्ञानेश्वरांच्या अमृतानुभवात एके ठिकाणी म्हटले आहे की हे पाण्यावर रेघा काढून माशाचे चित्र काढल्यासारखे आहे. आपण म्हणतो वांङमयाला अक्षर-वांङमय पण ते टिकते किती हे आपण ५० वर्षात विस्मरणात गेलेल्या लेखकांवरून पाहतोच. ( कदाचित म्हणूनच कायद्याने ६० वर्षांनंतर कोणीही कोणाचे पुस्तक विना परवाना छापू शकतो, कॉपीराइट फक्त ६० वर्षांसाठी ). असे असताना ई-पुस्तके काय किंवा कागदावरची पुस्तके काय, सर्व पाण्यावरच्या रेघाच !

अरुण अनंत भालेराव
arunbhalerao67@gmail.com


Arunodaya Zala---19

Lines on Water

Nowadays it is difficult to imagine which technology will outdo which . If we go by the common peoples' trends , we do not which one will change when and how soon. In the business of Books printing and publishing, this is typically so.

E-books and E-readers are a craze in America, these days. It has already upset the conventional book publishers like Barnes & Nobel and they are said to be on the death row. They say that more people are reading e-books than the conventional hard copy books. And they say, e-books are cheaper ( costing on average 5/6 $ a book ) compared with $20 for the conventional ones. After Amezon's kindle, sony's e-reader, nook, etc now Apple has come out with the winner i-pad which is so sophisticated that it is bound to be a best seller. In addition there are many a websites which give e-books free of charge. The Gutenberg site has lot of old authors' e-books which can be downloaded free. The downloaded e-books on the e-readers can be read more conveniently anywhere at our leisure.

When the trend and business is thus going towards e-books and e-readers there is one company Xerox , which has developed a digital printing machine which may reverse the trend. This machine is capable of printing 100 pages in a minute and the cost of printing is hardly 1 penny a page. Morevoer the machine also does book-binding and colour cover page. The company has already sold 4/5000 machines and at one book sellers' shop people waite in line to see their book getting printed in minutes. Even a company like google has partnered with this company and can give a hard book copy at 7/8 $ a book from a digital copy.

In such a contrasting scenario, we do not know if e-books will outlive the hard copy books or otherwise.
The copy-right law keeps the rights for 60 yrs, perhaps becuse anyway people put all literature in the abyss of forgetfullness in 50/60 yrs. All our literature as the saints say are the lines on water and may not last long enough, either in hard copy or in e-book shape !

Arun Anant Bhalerao
arunbhalerao67@gmail.com