------------
भूमिका
------------------
भूमिका ह्या मराठी शब्दात हा पंजाबी गायक "मिका" का बरे घुसलाय ?
संबंध दर्शवणारे, संबंधार्थक, संस्कृत प्रत्यय लागून मराठीत काही शब्द होतात. जसे : कायिक ( काये संबंधी); वाचिक ( वाचेसंबंधी ) ; मानसिक ( मानसासंबंधी ) ; मासिक ( मास-संबंधी) ; लौकिक ( लोकांसंबंधी ) ; धार्मिक ( धर्मासंबंधी ) ; वगैरे. आता असे भूमि संबंधी शब्द करायचा असेल तर तो होईल भूमिक . पण इथे वापरात आहे : भूमिका. असे का ने शेवट होणारे अक प्रत्यय लागलेले शब्द मराठीत आहेत . जसे: लेखक, वाचक , रक्षक, पाचक, मारक, गायक वगैरे. ह्या शब्दांत जी क्रिया आहे तो करणारा किंवा कर्तृवाचक हे शब्द होतात. ह्यांच्यातल्या काहींची स्त्रीलिंगी रूपे करताना जरूर त्यांचे लेखिका, रक्षिका, गायिका अशी रूपे होतात पण भूमिका हे केवळ स्त्री-पात्रांसाठी वापरलेले नसून ते दोन्ही प्रकारच्या नटांच्या करण्यासाठी वापरतात. त्यामुळे भूमिका हा शब्द स्त्रीलिंगी असला तरी तो स्त्रीवाचक नसावा. शिवाय लेखक, वाचक ...मध्ये जे कर्तृवाचकपणा आहे तो भूमि करणारा असे ठरवले तर नट वा कलाकार ऐवजी भूमि कसणारा असा वेगळाच अर्थ होईल. त्यामुळे भूमिका मधला "अका" हा प्रत्यय संबंध दर्शवणाराच असावा ( कर्तृवाचक नसावा ).
कलाकार जे सोंग वठवतात त्यात "भूमि"चा काय बरे संबंध ? तर मोल्सवर्थच्या अर्थाप्रमाणे, भूमिका म्हणजे : The earth; Theatrical dress; the costume of a character represented on stage; Place of action; stage; theatre, arena; ground; footing; place of standing. आणि वाक्यात उपयोग असा : "आपण ह्या कर्मभूमिकेत आहों तोंपर्यंत सर्व कर्म केले पाहिजे."
ह्या अर्थाप्रमाणे Place of action ह्या अर्थाने भूमि हे यथार्थ ठरते. नाहीतरी इंग्रजीत कलाकारांच्या भूमिकेला Cast म्हणतातच व त्यात "भूमि" असाच संदर्भ मिळतो. भूमिका ही नाट्यशास्त्रात खरेच नाट्याची जागा अथवा भूमि च आहे ! त्यावरच तर हा डोलारा उभा असतो ! तर अशी ही भूमिका !
-----------------------------------------
भूमिका
------------------
भूमिका ह्या मराठी शब्दात हा पंजाबी गायक "मिका" का बरे घुसलाय ?
संबंध दर्शवणारे, संबंधार्थक, संस्कृत प्रत्यय लागून मराठीत काही शब्द होतात. जसे : कायिक ( काये संबंधी); वाचिक ( वाचेसंबंधी ) ; मानसिक ( मानसासंबंधी ) ; मासिक ( मास-संबंधी) ; लौकिक ( लोकांसंबंधी ) ; धार्मिक ( धर्मासंबंधी ) ; वगैरे. आता असे भूमि संबंधी शब्द करायचा असेल तर तो होईल भूमिक . पण इथे वापरात आहे : भूमिका. असे का ने शेवट होणारे अक प्रत्यय लागलेले शब्द मराठीत आहेत . जसे: लेखक, वाचक , रक्षक, पाचक, मारक, गायक वगैरे. ह्या शब्दांत जी क्रिया आहे तो करणारा किंवा कर्तृवाचक हे शब्द होतात. ह्यांच्यातल्या काहींची स्त्रीलिंगी रूपे करताना जरूर त्यांचे लेखिका, रक्षिका, गायिका अशी रूपे होतात पण भूमिका हे केवळ स्त्री-पात्रांसाठी वापरलेले नसून ते दोन्ही प्रकारच्या नटांच्या करण्यासाठी वापरतात. त्यामुळे भूमिका हा शब्द स्त्रीलिंगी असला तरी तो स्त्रीवाचक नसावा. शिवाय लेखक, वाचक ...मध्ये जे कर्तृवाचकपणा आहे तो भूमि करणारा असे ठरवले तर नट वा कलाकार ऐवजी भूमि कसणारा असा वेगळाच अर्थ होईल. त्यामुळे भूमिका मधला "अका" हा प्रत्यय संबंध दर्शवणाराच असावा ( कर्तृवाचक नसावा ).
कलाकार जे सोंग वठवतात त्यात "भूमि"चा काय बरे संबंध ? तर मोल्सवर्थच्या अर्थाप्रमाणे, भूमिका म्हणजे : The earth; Theatrical dress; the costume of a character represented on stage; Place of action; stage; theatre, arena; ground; footing; place of standing. आणि वाक्यात उपयोग असा : "आपण ह्या कर्मभूमिकेत आहों तोंपर्यंत सर्व कर्म केले पाहिजे."
ह्या अर्थाप्रमाणे Place of action ह्या अर्थाने भूमि हे यथार्थ ठरते. नाहीतरी इंग्रजीत कलाकारांच्या भूमिकेला Cast म्हणतातच व त्यात "भूमि" असाच संदर्भ मिळतो. भूमिका ही नाट्यशास्त्रात खरेच नाट्याची जागा अथवा भूमि च आहे ! त्यावरच तर हा डोलारा उभा असतो ! तर अशी ही भूमिका !
-----------------------------------------
No comments:
Post a Comment