अरे तुरे

अरे हा काही शब्दकोशातला शब्द नाही . पण शब्दाच्या व्याख्ये प्रमाणे त्याचा अर्थ होतो, संबोधनार्थ व आपण आजही अहो जाहो च्या विरुद्ध जवळीक किंवा एकेरी दाखवण्यासाठी अरे हे संबोधन वापरतो. इंग्रज लोक,  विशेषतः खलाशी , Ahoy, अशी आरोळी ठोकीत व त्याचेच पुढे Hey झाले असे म्हणतात. असेच इथे तुकाराम महाराज अरे असे संबोधत आहेत.

Phonology ह्या शास्त्रात असे दिले आहे की आपल्याला काही आवाज हे सहजी अथवा मोठ्याने ऐकू येतात व असे मोठ्याने ऐकू येणाऱ्या आवाजांची ते एक श्रेणीच देतात. ह्या श्रेणी बरहुकूम आपल्याला स्वर ( अ, आ, इ, ई ....) मोठ्याने ऐकू येतात असे पाहिले आहे. त्यानंतर य र ल व हे द्रव्य व त्यानंतर अनुनासिके अशी उतरंड आहे . कदाचित ह्या व्यवस्थेमुळे आपण कोणाला हाका मारताना शेवटी स्वर येतील अशी हमखास युक्ती करतो. कारण त्या माणसाला ऐकू जाणे हा उद्देश असतो.

तर अशी युक्ती वापरून तुकाराम महाराजांनी खालील अभंगात अरे हा शब्द आवर्जून वापरला आहे व तो परिणामकारक होतो. बघा :

व्याल्याविण करी शोभनतांतडी । चार ते गधडी करीतसे ॥१॥

कासया पाल्हाळ आणिकांचे देखी । सांगतां नव्हे सुखी साखरेसि ॥ध्रु.॥

कुंथाच्या ढेकरें न देवेल पुष्टी । रूप दावी कष्टी मळिण वरी ॥२॥

तुका म्हणे अरे वाचाळ हो ऐका । अनुभवेंविण नका वाव घेऊं ॥३॥

धन्य त्या गौळणी इंद्राच्या पूजनीं । नैवेद्य हिरोनि खातो कृष्ण ॥१॥

अरे कृष्णा इंद्र अमर इच्छिती । कोण तयांप्रति येइल आतां ॥२॥

तुका म्हणे देव दाखवी विंदान । नैवेद्य खाऊन हासों लागे ॥३॥

एक म्हणति तुमचें अरे पोट तें किती । मागों गाई म्हैसी घोडे रे धन संपत्ति हित्त ।

तुका म्हणे काय काहण्या अरे सांगाल गोष्टी । चाटावे तुमचे बोल रे भुका लागल्या पोटीं ।

अरे हें देह व्यर्थ जावें । ऐसें जरी तुज व्हावें । द्यूतकर्म मनोभावें । सारीपाट खेळावा ॥१॥

उगला राहें न करीं चाळा । तुज किती सांगों रे गोवळा । तुझा खडबड कांबळा । अरे नंदबाळा आलगटा ॥ध्रु.॥

देखीचा दिमाख शिकोनियां दावी । हि†या ऐसी केवीं गारगोटी ॥1॥

 मर्यादा ते जाण अरे अभागिया । देवाच्या ऐसिया सकळ मूतिऩ ॥ध्रु.॥

 काय पडिलेंसी लटिक्याचे भरी । वोंवाळुनि थोरी परती सांडीं ॥2॥

 तुका ह्मणे पुढें दिसतसे घात । करितों फजित ह्मणउनी ॥3॥

आधार तो व्हावा । ऐसी आस करीं देवा ॥1॥

तुह्मांपाशीं काय उणें । काय वेचे समाधानें ॥ध्रु.॥

सेवेच्या अभिलाषे । मन बहु जालें पिसें ॥2॥

अरे भक्तपराधीना । तुका ह्मणे नारायणा ॥3॥

अरे गिळिले हो संसारें । कांहीं तरि राखा खरें । दिला करुणाकरें । मनुष्यदेह सत्संग ॥1॥

नव्हों गांढे आळसी । जो तूं आह्मांपुढें जासी ॥1॥

 अरे दिलें आह्मां हातीं । वर्म वेवादाचें संतीं ॥ध्रु.॥

 धरोनियां वाट। जालों शिरोमणि थोंट ॥2॥

 तुका ह्मणे देवा । वाद करीन खरी सेवा ॥3॥

नयो वाचे अनुचित वाणी । नसो मनीं कुडी (कुढी ) बुद्धि ॥1॥

ऐसें मागा अरे जना । नारायणा विनवूनि ॥ध्रु.॥

कामक्रोधां पडो चिरा । ऐसा बरा सायास ॥2॥

तुका ह्मणे नानाछंदें । या विनोदें न पडावें ॥3॥

शूद्रवंशी जन्मलों । ह्मणोनि दंभें मोकलिलों ॥1॥

अरे तूं चि माझा आतां । मायबाप पंढरीनाथा ॥ध्रु.॥

घोकाया अक्षर। मज नाहीं अधिकार ॥2॥

सर्वभावें दीन । तुका ह्मणे यातिहीन ॥3॥

राउळासी जातां त्रास मानी मोठा । बैसतो चोहोटां आदरेशीं ॥1॥

 न करी स्नान संध्या ह्मणे रामराम । गुरुगुडीचे प्रेम अहनिऩशी ॥ध्रु.॥

 देवाब्राह्मणासी जाइऩना शरण । दासीचे चरण वंदी भावें ॥2॥

 सुगंध चंदन सांडोनियां माशी । बसे दुगपधीशीं अतिआदरें॥3॥

 तुका ह्मणे अरे ऐक भाग्यहीना । कां रे रामराणा विसरसी ॥4॥

घेतां आणिकांचा जीव । तेव्हां कींव कराना ॥1॥

 आपलें तें वरदळ नेदा । हें गोविंदा कृपणता ॥ध्रु.॥

 सेवा तरी इच्छा सांग । चोरिलें अंग साहेना ॥2॥

 तुका ह्मणे अरे धन्या । निसंतान्या विठोबा ॥3॥

धडकला अिग्न आह्या येती वरी । गोपाळ श्रीहरी विनविती ॥1॥

 अरे कृष्णा काय विचार करावा । आला रे वोणवा जळों आतां ॥ध्रु.॥

 अरे कृष्णा तुझें नाम बिळवंत । होय कृपावंत राख आतां ॥2॥

 तुका ह्मणे अरे कृष्णा नारायणा । गोपाळ करुणा भाकितिले ॥3॥

 अरे कृष्णा आह्मी तुझे निज गडी । नवनीत आवडी देत होतों ॥1॥ अरे कृष्णा आतां राखेंराखें कैसें तरीं । संकटाभीतरीं पडियेलों ॥ध्रु.॥ वरुषला इंद्र जेव्हां शिळाधारीं । गोवर्धन गिरी उचलिला ॥2॥ तुका ह्मणे तुझे पवाडे गोपाळ । वणिऩती सकळ नारायणा ॥3॥

अरे कृष्णा तुवां काळया नाथिला । दाढे रगडिला रिठासुर ॥1॥ अरे कृष्णा तुवां पुतना शोषिली । दुर्बुद्धि कळली अंतरींची ॥ध्रु.॥ गोपाळ करुणा ऐसी नानापरी । भाकिती श्रीहरी तुजपुढें ॥2॥ तुझें नाम कामधेनु करुणेची । तुका ह्मणे त्यांची आली कृपा ॥3॥