न कूपसूपयूपानाम् अन्वयोs

"न कूपसूपयूपानाम् अन्वयोऽ"
-----------------------------------
व्याकरणात काही प्रत्यय लावून आपण शब्द करतो असे सांगतात. जिथे असे प्रत्यय लावून शब्द केलेले असतात तिथे त्या प्रत्ययाचा सारखाच एक अर्थ असतो व तो त्या प्रत्यय लागलेल्या शब्दांना येतो. जसे "ऊन" हा प्रत्यय लावून आपण अव्यये करतो जसे : करून, देऊन, जेऊन, लिहून, वगैरे.  म्हणजे शब्द कसा बनलाय त्याची खूण प्रत्ययघटित शब्दांचे अर्थ सारखे असले तरच पटते असे होते. उदाहरणार्थ कूप, सूप, यूप मध्ये ऊप हा प्रत्यय नाही हे त्यांचे अर्थ सारखे नाहीत ह्यावरून ताडता येते. पण प प्रत्यय लावून आपण अनेक शब्द करतो असे मराठी व्याकरणात उदाहरणे देतात. जसे : कांडप, दळप, वाढप, वाटप, वगैरे. इथे असे दिसते की क्रियेला प प्रत्यय लावले की त्या क्रियेची मजूरी अशा अर्थाचे हे शब्द तयार होतात. आता कूप ही काही क्रिया नाही, पण उद्या समजा "कूप करणे" ही क्रिया रूढ झाली तर त्याच्या मजूरीला कूपप म्हणावे लागेल. तसेच एखादी गोष्ट "खूप करणे" ही क्रिया धरली तर त्याच्या मजूरीला खूपप म्हणतील. म्हणजे उच्चार सादृश्यापेक्षा अर्थ-सादृश्य असले पाहिजे हा निकष होतो.
पण असे किती अर्थ-सादृश्य असले पाहिजे ह्याचे काही प्रमाण नाही. म्हणजे कांडप, दळप, वाढप, वाटप हे शब्द प लागल्याने समान अर्थाचे झाले खरे, पण काप, बाप, साप, वगैरे अनेक तशा शब्दांना प लागले आहे पण त्याने अर्थ-सादृश्यता नाही. "न कूपसूपयूपानाम्‌ अन्वयोs" हे कूप सूप यूप ला लागू होतेय पण कांडप, दळप, वाढप, वाटप ह्या क्रियावाचक शब्दांना लागू होत नाही.
----------------------------------